Służebność przesyłu na użytkowaniu wieczystym

 

Służebność przesyłu można ustanowić na użytkowaniu wieczystym, ale nie wówczas, gdy urządzenie przesyłowe wybudowane jest przed oddaniem nieruchomości w użytkowanie wieczyste.

Sąd Najwyższy w Składzie Siedmiu Sędziów w  dniu 16 maja 2017r. w sprawie sygn. akt. III CZP 101/16 podjął uchwałę, że:

1. służebność przesyłu może być ustanowiona na prawie użytkowania wieczystego;
2. użytkownik wieczysty nie może jednak skutecznie żądać ustanowienia takiej służebności, jeżeli urządzenia przesyłowe – zainstalowane przez przedsiębiorstwo państwowe  w okresie obowiązywania zasady jednolitej własności państwowej – znajdowały się na nieruchomości Skarbu Państwa przed oddaniem jej w użytkowanie wieczyste.

W ustnych motywach swojego rozstrzygnięcia Sąd Najwyższy wskazał, że użytkownik wieczysty może rozporządzać swoim prawem, a zatem może też je obciążyć. Z tym prawem związane jest również prawo własności budynków, z tego też względu użytkowanie wieczyste jest zbliżone do samego prawa własności. W związku z tym do użytkowania wieczystego w drodze analogii należy stosować przepisy dotyczące prawa własności. W żadnym przepisie prawa ustawodawca nie ograniczył użytkownika w rozporządzaniu prawem użytkowania wieczystego. W związku, zatem z brakiem ograniczeń można prawo użytkowania obciążyć każdym ograniczonym prawem rzeczowym, w tym również służebnością przesyłu. Nadto skoro ustawodawca w art. 241 k.c. przewidział, że z chwilą wygaśnięcia użytkowania wieczystego wygasają prawa je obciążające to logiczny jest, zatem wniosek, za możliwością ich wcześniejszego ustanowienia na prawie użytkowania wieczystego. Również przepisy wykonawcze do ustawy o księgach wieczystych i hipotece przewidują, że w dziale III księgi wpisuje się ograniczone prawa rzeczowe obciążające nieruchomości oraz prawo użytkowania wieczystego.

Sąd zwrócił również uwagę, iż obciążenie służebnością przesyłu użytkowania wieczystego nie narusza zasady zamkniętego katalogu ograniczonych praw rzeczowych, albowiem nie mamy tu do czynienia z nowym prawem, lecz z odpowiednim stosowaniem przepisów Kodeksu cywilnego.

Za obciążeniem użytkowania wieczystego służebnością przemawia również aspekt historyczny, bowiem możliwość obciążenia użytkowania wieczystego służebnością wynikała również z prawa rzeczowego, obowiązującego przed obowiązywaniem obecnego kodeksu cywilnego, i wola polskiego ustawodawcy w tym zakresie pomimo zmian ustrojowych oraz wejścia w życie obecnie obowiązującego kodeksu cywilnego nie uległa zmianie.

Co istotne, Sąd Najwyższy orzekł, iż prawo użytkownika wieczystego do ustanowienia służebności przesyłu powstaje jedynie wówczas, gdy urządzenia wybudowano po dacie oddania nieruchomości w użytkowanie wieczyste, albo są projektowane do budowy obecnie. Wówczas to użytkownik wieczysty powinien być stroną umowy albo postępowania sądowego, gdyż przesądza o tym jego prawo do rozporządzania prawem użytkowania wieczystego (art. 233 k.c.). Charakter terminowy prawa użytkowania wieczystego nie wyklucza możliwości obciążenia służebnością prawa użytkowania wieczystego, bowiem prawo to może zostać przedłużone. Natomiast w sytuacji przekształcenia tego prawa we własność, służebność będzie obciążała nieruchomość.

Sąd Najwyższy również zaznaczył, iż oddanie nieruchomości w użytkowanie wieczyste powoduje utratę przez właściciela możliwości tak korzystania z niej, jak i również jej obciążania. Powyższe ma istotne znaczenie praktyczne, bowiem Sąd Najwyższy w sposób jednoznaczny przesądził w takiej sytuacji, kto jest podmiotem uprawnionym do ustanowienia służebności.

Jednakże użytkownik wieczysty nie może żądać  ustanowienia służebności przesyłu na przysługującym mu prawie, jeżeli urządzenia wzniesiono przed oddaniem nieruchomości w użytkowanie wieczyste, z uwagi na przepis art. 233 k.c. Nieruchomość, bowiem jest zawsze oddawana w użytkowanie wieczyste w konkretnych okolicznościach, uwzględniających jej stan zagospodarowania. Istniejące obciążenia nie tylko determinują treści użytkowania wieczystego, ale również i sposób korzystania z takiej nieruchomości. Skoro zatem użytkownik otrzymał w użytkowanie wieczyste nieruchomość w określonym stanie tj. z urządzeniami przesyłowymi, to nie może on dokonywać regulacji zdarzeń, które nie odnosiły się do niego, lecz do właściciela nieruchomości i tym sposobem modyfikować treści prawa własności, a w konsekwencji również i  użytkowania wieczystego.